Op 13 september 2021 heeft de Rechtbank Amsterdam (kanton) een interessant vonnis gewezen over de status van Uber chauffeurs. Zonder twijfel is dit dé uitspraak van de week. De zaak was aangespannen door FNV, die van mening is dat Uber niet enkel een platform is dat vraag en aanbod voor taxidiensten bij elkaar brengt. FNV is van mening dat chauffeurs die in persoon deelnemen aan Uber eigenlijk een arbeidsovereenkomst hebben met Uber en dat die chauffeurs geen zelfstandig ondernemer zijn die voor eigen rekening en risico hun werkzaamheden verrichten. In het vonnis wordt FNV in het gelijk gesteld. De uitspraak kan grote gevolgen hebben voor mensen die via zogeheten platforms werk krijgen aangeboden en hun werkzaamheden verrichten en uiteraard ook voor de aanbieders van dit soort platforms zoals hier Uber. Hoewel de werkenden bij dit soort platformen vaak denken zelfstandig ondernemer te zijn en geen recht te hebben op arbeidsrechtelijke bescherming en sociale zekerheid, blijkt de situatie door uitspraken als deze toch anders te (kunnen) liggen.
Arbeid – loon – gezag
Voor een arbeidsovereenkomst moet kort gezegd aan de volgende criteria worden voldaan: er moet gedurende zekere tijd (persoonlijk) arbeid zijn verricht tegen beloning en er moet sprake zijn van een gezagsverhouding.
Het criterium “gezagsverhouding” is in de praktijk het meest ingewikkelde. Want hoe oefent een werkgever gezag uit over de werknemer als die een hoge mate van zelfstandigheid heeft, min of meer zelf bepaalt óf hij het werk verricht en, zo ja, welke klussen en hoe. Het is goed voor te stellen dat dit bij een platformorganisatie nóg ingewikkelder is om vast te stellen aangezien de aanbieder van het platform (hier: Uber) en de werkende (hier: de chauffeur) bij wijze van spreken slechts via een (onpersoonlijke) app -gestuurd door algoritmen- contact met elkaar hebben en de chauffeur waarschijnlijk ook nog via andere apps werkzaamheden verricht. Al naargelang het uitkomt. Bovendien speelt mee dat partijen uitdrukkelijk hebben afgesproken dat de chauffeur als zelfstandig ondernemer zijn of haar werkzaamheden verricht. Waarschijnlijk wíl een chauffeur die met de Uber app werkt in de meeste gevallen ook echt als zelfstandige werken en beschouwt hij/zij zich ook echt als zelfstandige. Hier komt dan het dwingendrechtelijke karakter van het Nederlandse arbeidsrecht om de hoek kijken.
Een ‘moderne gezagsverhouding’
Naar het oordeel van de rechtbank zijn chauffeurs die in persoon deelnemen aan Uber als werknemer in dienst van Uber en hebben zij dus een arbeidsovereenkomst. Over de vereiste “gezagsverhouding” overwegen de kantonrechters die de zaak behandelen dat in de hedendaagse, door technologie beheerste tijd het criterium ‘gezag’ een meer indirect (vaak digitaal) controlerende invulling heeft gekregen. Werknemers zijn zelfstandiger geworden. Zij oordelen dat in de verhouding tussen Uber en de chauffeurs (die zich persoonlijk aanbieden) sprake is van deze ‘moderne gezagsverhouding’. Zo kunnen de chauffeurs zich alleen bij Uber aanmelden door middel van de Uber app en zijn voorwaarden waaronder zij die app kunnen gaan gebruiken voor hen niet onderhandelbaar. Deze voorwaarden kunnen door Uber eenzijdig worden gewijzigd en dit gebeurt ook regelmatig. De chauffeurs kunnen deze wijzigingen niet weigeren als zij via Uber willen blijven werken. Het algoritme van de Uber app bepaalt vervolgens op welke wijze de ritten worden verdeeld. De Uber app bepaalt welke chauffeur een rit (als eerste) krijgt aangeboden. De chauffeurs hebben geen invloed op de ritprijs, aangezien Uber de tarieven vaststelt. Chauffeurs krijgen verder een rating, worden hiermee dus beoordeeld, wat invloed kan hebben op de toegang tot de app en de aangeboden ritten. Een lage gemiddelde rating kan leiden tot verwijdering van het platform, terwijl een hoge gemiddelde rating (financiële) voordelen oplevert voor de chauffeur. Daar komt bij dat Uber ‘aan de knoppen van de app kan draaien’ en de instellingen kan wijzigen. Die wijziging is van invloed op de door de chauffeurs te behalen rangen. Ten slotte is het Uber die bij klachten van klanten eenzijdig beslist over de eventuele oplossing, waaronder een aanpassing van de overeengekomen ritprijs. Daar kan de chauffeur bezwaar tegen maken, maar de uiteindelijke beslissing ligt bij Uber.
De kantonrechters zijn van oordeel dat op deze wijze van het algoritme van de Uber app een financiële stimulans en een disciplinerende en instruerende werking uitgaat. Dat de chauffeurs tot op zekere hoogte vrij zijn om een rit te weigeren, zelf hun uren te mogen bepalen en gelijktijdig gebruik mogen maken van verschillende apps of andersoortige boekingssystemen doet daar volgens de kantonrechters niet aan af. Zodra de chauffeurs gebruik maken van de Uber app en ingelogd zijn, zijn zij onderworpen aan de werking van het algoritme dat Uber heeft ontworpen en vallen zij daarmee onder een ‘modern werkgeversgezag’ van Uber.
De door Uber bepleite ondernemersvrijheid is hierdoor feitelijk afwezig, ook al hebben de chauffeurs daarmee ingestemd en willen zij misschien ook écht als zelfstandig ondernemer hun werkzaamheden verrichten.
Arbeidsovereenkomst, Cao Taxivervoer
Met het oog op de dwingendrechtelijke karakter van het arbeidsrecht en ter bescherming van de zwakkere positie van de werkende moet volgens de kantonrechters als het ware door de bewoordingen van het contract met Uber worden gekeken en moet worden aangenomen dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Althans, in de gevallen dat chauffeurs zich persoonlijk aan Uber hebben verbonden.
De rechtbank oordeelt vervolgens ook dat partijen onder de werkingssfeer van de Cao Taxivervoer vallen. Uber moet dan ook deze cao ten aanzien van de betreffende chauffeurs naleven gedurende periodes dat die cao algemeen verbindend verklaard is (geweest), kortom de periodes dat die cao voor de taxibranche heeft gegolden, of een taxibedrijf -waartoe Uber wordt gerekend- nu wel of geen lid was van een werkgeversorganisatie die de cao met de bonden heeft afgesloten.
Behoefte aan overleg?
Attila Tavasszy adviseert ondernemers en werknemers over hun arbeidsrechtelijke mogelijkheden. Ook adviseert hij ondernemers over (overige) commerciële contracten en contractuele aansprakelijkheid.
Comments are closed.